احتیاط! خطر حمله موش ها... و دیگران

کتاب «احتیاط! خطر حمله موش ها… و دیگران» عنوان تازه ترین اثر داستانی سید علی شجاعی، نویسنده جوان و خوش قریحه کودک و نوجوان است که از سوی انتشارات کتاب نیستان منتشر شده است.
شجاعی که پیش از این با انتشار کتاب هایی چون «اگر آدم برفی ها آب نشوند…» و «نیم من بوق» توانست نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای جهان خود را به عنوان یک نویسنده صاحب سبک در این عرصه معرفی کند؛ در داستان تازه خود به سراغ یک قصه تمثیلی و بسیار قابل تأمل برای کودکان و نوجوانان رفته است.
«احتیاط! خطر حمله موش ها… و دیگران» به گفته نویسنده دومین کتاب از مجموعه سه گانه وی با موضوع «فلسفه برای کودکان» است که سعی دارد مفاهیم فلسفی و عمیق جامعه شناختی مدرن را برای مخاطب کودک و نوجوان به زبانی ساده بازبگوید.او در کتاب تازه خود داستانی هول انگیز و شگفتی آفرین از حمله موش ها به مردمان روستایی را روایت می کند. هجومی که مردم را ناچار می کند برای دفع حمله موش ها از گربه ها کمک بگیرند… غافل از اینکه گربه ها شریک دزدند و رفیق قافله!
نکته قابل توجه در بیان داستانی شجاعی، ساده نویسی بسیار هنرمندانه او در متن قصه است که نشان از شناخت دقیق وی از مخاطب اثر دارد. در کنار این مسئله، نوع استفاده از واژه ها و نیز ترکیب بندی و اندازه جملات نیز موضوع دیگری است که شجاعی به کمک آنها توانسته اثری بی نقص و در عین حال تأثیرگذار پدید آورد.
گربه ها و موش ها و مردم روستا و کدخدای آنها در این کتاب، بدون شک یکی از بهترین نمونه های نمادپردازی در ادبیات کودک و نوجوان است؛ که توانسته داستان آن را جدای از مخاطب هدفش، برای مخاطبانی در سایر گروه های سنی نیز خواندنی کند.از طرف دیگر شجاعی در این اثر و در کمال هنرمندی نائل به خلق یک درام داستانی برای مخاطبان کودک و نوجوان شده است. درامی که قرار نیست در انتهایش پایانی خوش و یا بد به سبک سایر نوشته های مألوف داشته باشد. در مقابل، نویسنده در اقدامی متفاوت و عجیب، داستان را در بیانی رئالیستی با پایانی متحورانه باز می گذارد.نکته قابل توجه دیگری که کتاب شجاعی را برای مخاطبان آن خواندنی و دیدنی کرده است، تصویرگری های قابل اعتنایی است که توسط نازنین عباسی انجام شده و با طراحی گرافیک نرگس زیانی در این اثر جای گرفته است.زیبای فرامتنی این تصاویر تا اندازه ای است که می توان آنها را بدون داشتن یک متن داستانی به خودی خود بیان کننده قصه ای منحصربه فرد دانست. خلاقیت این دو هنرمند در ساخت و ایجاد ترکیب هنری این کتاب، از این اثر ترکیبی تحسین برانگیز ساخته که در مجموع کارکردی فراتر از ساختارهای تجربه شده کتاب کودک و نوجوان دارد و مخاطب را از همین منظر با خود همراه می کند.این تصویرگری با استفاده از ایده بکر خود که حاکی از وجود دست های پشت پرده در طول تمام داستان است و نیز استفاده از رنگ های گرم و پرحرکت در نقاشی آن، خود به تنهایی راوی داستانی یکتا و مکمل داستان متن کتاب شده است و بدون شک به توفیق این اثر خواهد افزود.

📑 برگرفته از سایت ( https://bookroom.ir )

🟠 مفاهیم کلیدی : دشمن، آسیب، مراقبت، خود/دیگری، مساله/ حل مساله، موذی/اهلی، مشورت، اعتماد، حذف، دلیل/علت، همکاری، تقلید/ اتکا، فاجعه

🟢 تکنیکهای کاربردی : مشورت، تجربه نگاری، خودانگیزی، علت یابی، دلیل خواهی، استناد، حل مساله مشارکتی

قبلا آثاری همچون «شاید دیگران از آسمان بیاید» از علی شجاعی را بررسی کرده بودم که امتیاز پنج ستاره درخشان را از آن خود نموده بود با چنین انتظاری به سراغ «احتیاط! خطرحمله موشها و دیگران» رفتم .ایده اولیه طرح قصه درخشان است؛ «خودانگیختگی به جای دگراتکایی» ، «فرآیند باوری به جای نتیجه گرایی»و « مساله یابی به جای مساله سازی » . اما پرداخت قصه به سمت و سوی دیگری می رود.اشکالات مهم و عجیبی در قصه پردازی وجود دارد:

خشونت کلامی و ذهنی قصه بالاست.
اقتدا به لیدر و راهبر با توهم توطئه همراه است.
به جای کاوشگری،تشخیص و حل مساله رویکرد «حذف» اولین گزینه است.
پرداختن به سندرم دایی جان ناپلئون یا همیشه دستان دشمن در حال کار است مهمترین رکن داستان است.
به جای تشویق مخاطب به شناخت فراید، مساله یابی و راه حل سازی خود انگیخته ؛ این «مقصریابی» است که در داستان نمود می یابد.

این کتاب از سه گانه *فلسفه برای کودکان* علی شجاعی انتخاب شده در حالی که مبانی فلسفی و پرداخت شبکه مفاهیم آن ضعیف؛ هولناکی قصه و تصاویر کتاب معناسازی را برای مخاطب کودک ثقیل می کند.تصویرسازی کتاب نشانه توان بالا و هنرمندی نازنین عباسی و از منظر فنی هم جلوه های خاصی دارد اما متاسفانه فاجعه انگاری و هولناکی ماجرا با تاکید بر دستان پنهان دشمن ارزش اثر هنری خلق شده را فرو کاسته است.ایده درخشان قصه با پرداخت و پایان بندی سیاه /سفید و سلب اعتمادی آن عقیم مانده و این درام سیاه برای کاربست در حلقه های گفتگو محور کارگاه های فلسفه برای کودکان کارایی ندارد .امتیاز من به این کتاب برای ایده اولیه بکر و تصویر سازی از منظر فنی ۱ از ۵ ستاره است. به گمانم در جامعه نتیجه گرای ما با وسواس های ذهنی مانند توهم توطئه سوق دادن مخاطب به سمت مفاهیم سلبی و کلیشه ای زیان های بسیاری در پی دارد و امیدوارم آثار دیگر این نویسنده ی خوش ذوق چنین ایرادهایی نداشته باشند.

📑 سحر سلطانی نویسنده در کتابستان ( http://iranb4c.com )