شهرک سرآسیاب
طاهره صالحی

در طبیعت بدون توپ هم می شود بازی کرد!

شنبه 1401/11/21 با بچه های “شهرک سرآسیاب لنده” قرار گذاشتیم که کلاس را در طبیعت و هوای آزاد برگزار کنیم. ابتدا بچه هایی که روز قبل در کلاس نبودند کاربرگ هایشان را نوشتند و بچه هایی که روز قبل در کلاس بودند تقسیم کار کردند.

اجرای نمایش:

به همراه بچه ها تصمیم گرفتیم نمایش کتاب “گل و پرنده و خورشید” را اجرا کنیم. از بچه ها خواستم به انتخاب خودشان شخصیت های داستان را نقاشی کنند و ماسک صورت درست کنند. آن ها نقاشی آفتابگردان، زنبور، سنجاقک و پرنده را کشیدند سپس زیر نور خورشید، نمایش آن را اجرا کردیم.

بازی و سرگرمی:

بعد از نمایش، بچه ها گفتند می خواهیم بازی کنیم و از من سؤال کردند: خاله! توپ نیاوردی؟

گفتم: توپ نداریم اما می خواهیم خودمان “طراح بازی” بشویم.

گفتند: یعنی چی؟ مگر می توانیم بدون توپ و وسیله ای بازی کنیم؟

گفتم: نمیدانم، من هم می خواهم مثل شما ببینم می شود یا نمی شود. با همدیگر فکر می کنیم و خودمان بازی طراحی می کنیم. شاید شد. ما یک گروه هستیم و گروه ها بهتر می توانند فکر کنند.

بچه ها را گروه بندی کردم و تصمیم گرفتیم که ببینیم کدام گروه بازی های بیشتری می تواند طراحی کند. یکی از بچه ها مسئول نوشتن بازی ها بود و دیگری آن ها را روی زمین طراحی می کرد و در آخر بازی هایشان را توضیح می دادند.

گفتند: از چه چیزهایی می توانیم استفاده کنیم؟

گفتم: هر چیزی که اطرافتان است مانند: سنگ، چوب، علف.

خودم بیشتر از ۱۰ بازی توی ذهنم بود اما بچه ها کلی بازی های متفاوت بلد بودند و خودشان طراحی می کردند.

چند تا از بازی هایی که بچه ها طراحی کردند و انجام دادند به شکل زیر است:

1_ بازی بِگَرد و پیدا کن:

یک سنگ کوچک را رنگ می کنند یا یک نوع سنگ خاص که نسبت به بقیه ی سنگ ها متفاوت است؛ مثلا شکل قلب باشد، سه گوش باشد، رنگ خاصی داشته باشد و… را در قسمتی از زمین بازی، مخفی می کنند و افراد دیگر باید بگردند و آن را پیدا کنند. این بازی را می توان هم به شکل گروهی و هم انفرادی انجاد داد. هر فرد یا گروه که زودتر و در زمان کمتری بتواند سنگ مخفی شده را پیدا کند، برنده است.

2_ بازی حیوان سازی با سنگ ها یا چوب (مونته سوری):

یک حیوان را در ذهن مان تجسم می کنیم سپس با سنگ ریزه و یا چوب هایی که از قبل جمع کرده ایم، آن حیوان را روی زمین درست می کنیم (مونته سوری). به این شکل که ابتدا با چوب نوک تیزی شکل اولیه ی حیوان را روی خاک می کشیم و سپس با کمک هم گروهی یا انفرادی، سنگ ریزه ها را روی خطوط کشیده شده در خاک یا گِل می گذاریم که درنهایت شکل یک حیوان را روی زمین با کمک سنگ ریزه ها نقاشی کشیده ایم. به جز حیوان از گُل ها، آدمک و اسم افراد و… می توان استفاده کرد و به همین شکل آن ها را روی زمین نقاشی کشید.

3_ بازی برج هیجان:

چند تا سنگ صاف به تعداد مشخص مثلا ۴ یا ۵ عدد را روی هم قرار می دهیم و به عنوان هدف ما قرار می گیرند. یک فاصله ی مشخص مثلا یک متری یا دو متری دور از سنگ ها قرار می گیریم. بازی می تواند انفرادی یا گروهی انجام شود. هر فردی که به عنوان زننده ی هدف در جایگاه مشخص شده قرار می گیرد، می تواند با سه سنگ به سمت هدف، پرتاب انجام دهد. اگر با این سه سنگ، به هدف زدند به تعداد سنگ های افتاده شده، برنده مشخص می شود.

اما اگر با سه سنگ پرتابی نتوانستیم هدف را بزنیم؛ باخته ایم. مثلا اگر نفر اول که در مکان هدف گیری قرار می گیرد، با ۳ سنگ پرتابی، بتواند ۳ سنگ را بزند و از جایشان بندازد، نسبت به نفر دوم که با ۳ سنگ پرتابی، ۲ سنگ را بندازد، برنده ی بازی است.

4_ بازی کِل کِلَه بَرد:

چند تا سنگ بزرگ را با فاصله های مساوی از همدیگر قرار می دهیم و سنگ ها را از نوک شان روی زمین می گذاریم. طوری که وقتی به سمت سنگ های بزرگ با یک سنگ کوچک پرتاب انجام می دهیم و سنگ کوچک به آن ها برخورد کرد، سنگ های بزرگ از حالت روی نوک خارج شوند و روی پهلو بیفتند.

سپس در یک فاصله ی مناسب از سنگ های بزرگ قرار می گیریم و با سنگ هایی کوچک تر به سمت آن ها نشانه می گیریم. این بازی به شکل گروهی و انفرادی انجام می شود؛ مثلا از یک گروه ۵ نفره اگر هر ۵ نفر بتوانند ۵ سنگ را نشانه بگیرند و بزنند نسبت به گروه ۵ نفره ای که ۴ تا سنگ را زدند، برنده هستند. در بازی انفرادی، هر فردی که بتواند تعداد بیشتری سنگ را نشانه بزند، برنده است.

5_ بازی قلعه ساختن (قَلَتو):

سنگ های کوچک و ریز اطراف را جمع می کنیم و با این سنگ ها و حتی چوب های مختلفی که در اطراف و محیط ما هستند، ساختمان های مختلفی درست می کنیم. ساختمان هایی که به آن ها قلعه می گوییم. سنگ ها یا چوب ها را طوری روی هم و در کنار هم قرار می دهیم که نیفتند و یک دیوار چند سانتی متری درست بشود.

می توانیم از گِل به عنوان سیمان ساختمان ها استفاده کنیم یعنی گِل ها را جمع کنیم و درون آن ها آب بریزیم تا حالت نرم و چسبندگی پیدا کنند. باید حواسمان باشد که آب زیادی نریزیم که گِل ها خیلی آبکی و شُل شوند سپس همینطور که سنگ ها را مثل بنایی روی هم می گذاریم؛ از این گِل ها روی سنگ ها بگذاریم تا آن ها را روی هم نگه دارند و نیفتند.

می توانیم از علف ها به عنوان تزیین کننده استفاده کنیم، یعنی چند گونه علف بچینیم و درون گِل بزنیم که قلعه ی ساخته شده ی ما زیباتر شود. علف ها می توانند به عنوان تزیین کننده به جای رنگ های واقعی در قلعه های ساخته شده باشند و ساختمان ها را به شکل های متفاوتی درست کنیم.

6_ بازی هفت سنگ:

هفت عدد سنگ صاف را روی هم قرار می دهیم و با یک فاصله ی مناسب مثل ۲ متر یا کمتر یا بیشتر با توجه به سن، میزان انرژی و توان بازویی بچه ها، از سنگ های هدف، فاصله می گیریم. سپس با سنگ های کوچک تر در جایگاه مشخص شده قرار می گیریم و به سمت سنگ های هدف پرتاب انجام می دهیم. باید تعداد سنگ هایی که از روی بقیه ی سنگ ها به روی زمین می افتند ۲ سنگ یا بیشتر از۲ سنگ باشند.

در ادامه، گروهی که پشت هفت سنگ قرار می گیرند با یک توپ یا دمپایی دنبال افراد گروهی که پرتاب گر به سمت هدف بودند؛ می روند. گروه پشت هفت سنگ تلاش می کنند که گروه مقابل نتوانند هفت سنگ را روی هم قرار دهند و گروه پرتاب گر تلاش می کنند که هفت سنگ را بدون اینکه گروه مقابل آن ها را بزنند، روی هم قرار دهند. این بازی حتما باید گروهی انجام شود.

7_ بازی چوکِلی:

یک گودال کوچک در حد ۲ سانتی متر عمق و ۵ الی۶ سانتی متر عرض، تقریبا به اندازه ی ۲ انگشت روی زمین درست می کنیم. یک چوب را روی گودال به صورت افقی می گذاریم به گونه ای که بتوانیم چوب بلند دیگری را درون گودال کنیم و زیر این چوب کوچک قرار بدهیم. چوب پرتاب کننده باید باریک و بلند در حد نیم متر طول داشته باشد.

چوب کوچک افقی را به سمت گروه رو به رو پرتاب می کنیم و از واژه ی” هُو” استفاده می کنیم. افراد گروه رو به رو به شکل یک پنج ضلعی یا به گونه ای که کل میدان را پوشش دهند، قرار می گیرند و در جواب هُو می گویند “بیُو”. چوب کوچک به سمت گروه مقابل پرتاب می شود و این گروه با چوب هایی که در دست دارند زیر چوب کوچک بزنند طوری که در نزدیکی همان گودال کوچک یا مکان پرتابی بیفتد.

سپس فرد پرتاب کننده با چوب دستی بلندی که در دست دارد فاصله ی این چوب کوچک تا همان گودال کوچک یا مکان پرتابی را اندازه می گیرد. هر چقدر فاصله ی چوب کوچک تا گودال بیشتر باشد به نفع فرد و گروه پرتاب کننده است و به میزان شمارش تعداد چوب بلند، امتیاز می گیرند. این بازی گروهی است.

این بازی تقریبا شبیه بازی چوگان هست. اما تفاوت هایی بین آن ها وجود دارد.

8_ بازی دستبند سازی:

با گل ها و علف های موجود در طبیعت، دستبند و گوشواره های مختلف درست می کنند. یعنی بچه ها گل های زرد یا گل های بابونه را می چینند و همینطور یک ساقه ی نازک و بلند از یک نوع علف را می چینند. آن علف، نوکِ تیزی شبیه قلاب کاموا دوزی دارد که به خاطر همین تیزی، نوکِ علف را از وسط گل ها خارج می کنند و طوری آن گل ها به دنبال هم قرار می دهند که زیبایی خاصی دارد. بچه ها از آن به عنوان دستبند، گوشواره و انگشتر طبیعی استفاده می کنند.

9_ بازی سنگ در حلقه:

یک دایره با سنگ های ریز تا متوسط درست می کنیم البته سنگ ها نباید بزرگ باشند. بعد از یک فاصله ی مشخص برای مثال یک متری، به سمت این دایره یا حلقه سنگ پرتاب می کنیم و افرادی که بتوانند سنگ های بیشتری درون این دایره ی سنگی بیندازند، برنده هستند. بازی بصورت انفرادی و گروهی می تواند انجام شود اما در هر دو نوع بازی، زمان مشخصی را در نظر می گیریم. در زمان مشخص شده هر چه فرد یا گروه بتواند تعداد سنگ هایی که به سمت این حلقه پرتاب می کند و درون حلقه بیفتند به طوری که از حلقه خارج نشوند، بیشتر باشد آن فرد یا گروه برنده است.

10_ بازی برج سازی:

این بازی تک نفره انجام می شود و خیلی وقت ها پیرمردها و پیرزن ها وقتی پیش هم می نشینند آن را انجام می دهند. بازی به این شکل است تا جایی که می توانند باید سنگ ریزه روی هم قرار بدهند تا برج بلندی درست شود و نباید برج خراب بشود. قانون خاصی ندارد و فقط بلندی برج مهم است اما باید به نحوه ی چینش سنگ ها دقت شود چون ممکن است برج در همان اوایل کار خراب شود.

11_ گُل بازی:

بچه ها با ۵ عدد سنگ صاف، گِرد و صیقل داده بازی می کنند و شامل چند شیوه ی مختلف مثل یَیُوک، دویُوک و… است. این بازی یکسری قانون مخصوص خود را دارد مثلا در یَیُوک ابتدا فرد سنگ ها را روی زمین می ریزد به طوری که به هم نچسبند سپس یکی از آن ها را برمی دارد و به سمت آسمان با ارتفاعی کم پرتاب می کند و قبل از اینکه سنگ از بالا به سمت پایین بیاید، باید یکی از سنگ ها را از روی زمین بردارد و سنگ پرتاب شده به سمت آسمان را قبل از اینکه به زمین بیفتد؛ را بگیرد و حالا ۲ سنگ در دست دارد.

تا زمانی که همه ی سنگ ها را از روی زمین جمع کند باید همین کار را انجام دهد. دویُوک به شیوه ی دو سنگی انجام می شود یعنی وقتی سنگ را به سمت بالا می ندازد باید دو سنگ را از روی زمین جمع کند. در هر مرحله یک سنگ به تعداد سنگ هایی که باید از روی زمین بردارد، اضافه می شود.

12_ بازی دوز:

در این بازی با سنگ های کوچک محیط دوز را درست می کنند یا روی زمین با چوب، محیط دوز را با کشیدن خط های کمی فرو رفته در زمین؛ مشخص می کنند. از سنگ های ریز ولی با دو رنگ مختلف برای مهره های بازی دوز استفاده می کنند طوری که باید ۳ سنگ ریز را در یک مسیر افقی یا طولی بدون اینکه حریف با مهره های خود بین مهره های شما مانع ایجاد نکند، قرار دهد.

هر کجا بچه ها اسم واقعی بازی ها را نمی دانستند، خودشان با توجه به نوع بازی یا وسایل استفاده شده برای بازی، اسمی را انتخاب می کردند.

تعداد بازی های بچه ها زیاد بود برای اینکه با بازی های بیشتری آشنا شوید، می توانید در نوشته هایشان بعضی از آن ها را بخوانید. در پایان یکی از اعضای گروه، نحوه ی انجام بازی هایشان را توضیح می داد و خودشان حسابی خوشحال می شدند که بازی های متنوعی داشتند.